V.I. Lenin
Over Gorki
Hoofdstuk 15
Gedrukt op 5 december 1914.
Werken, 5de uitgave, deel 26, blz. 96-97.
Elke klassenbewuste arbeider zal met pijn in zijn hart zien hoe de handtekening van Gorki naast die van P. Stroeve prikt onder het chauvinistisch-klericale protest tegen de Duitse barbarij.[1]
Tijdens een gesprek dat wij eens hadden over de knievallen van Sjaljapin zei Gorki: ‘U mag hem niet te streng beoordelen; wij kunstenaars hebben een andere psychologie.’ Met andere woorden: de kunstenaar handelt dikwijls onder invloed van zijn emotie, die in hem zo’n kracht bereikt, dat zij alle andere overwegingen wegdrukt.
Laat dit zo zijn. Laten we dan maar aannemen dat wij Sjaljapin niet te streng mogen beoordelen. Het is een kunstenaar en daarmee afgelopen. Hij staat als een vreemdeling tegenover de zaak van het proletariaat: vandaag is hij de vriend van de arbeiders en morgen een Zwarte-Honderdman, al naar gelang zijn stemming.
Maar de arbeiders zijn eraan gewend geraakt om Gorki te beschouwen als een van de hunnen. Zij hebben altijd gedacht dat hij de zaak van het proletariaat net zo vurig in zijn hart had gesloten als zijzelf en dat hij zijn talent had gewijd aan het dienen van deze zaak.
Daarom schrijven zij ook begroetingen aan Gorki en daarom is zijn naam hun dierbaar. En dit vertrouwen van de bewuste arbeiders legt Gorki toch wel een zekere verplichting op — om zijn goede naam te bewaren en deze niet te lenen voor de ondertekening van allerhande goedkope chauvinistische protesten, die de minder bewuste arbeiders in verwarring kunnen brengen. Deze zijn in veel opzichten zelf nog niet in staat om allerlei dingen te beoordelen en zij kunnen door de naam Gorki op een dwaalspoor worden gebracht. Stroeve zal geen enkele arbeider in verwarring brengen, maar de naam Gorki kan dat wel degelijk.
En daarom kunnen de bewuste arbeiders, die de valsheid en de vulgariteit van dit huichelachtige protest tegen de Duitse ‘barbaren’ heel goed beseffen, niet anders dan de schrijver van ‘Het Lied van de Valk’ een verwijt te maken. Zij zullen tegen hem zeggen: ‘Op dit moeilijke en verantwoordelijke tijdstip dat het Russische proletariaat doormaakt hadden wij verwacht dat u hand in hand zou gaan met de vooruitstrevende strijders daarvan en niet met de heer Stroeve & co!’
_______________
[1] Bedoeld wordt de proclamatie ‘Van de schrijvers, kunstenaars en artiesten’, die was geschreven in de geest van burgerlijk patriottisme en vergoelijking van de oorlog die het tsaristische Rusland met Duitsland voerde. De oproep werd ondertekend door ereleden van de academie, bekende kunstenaars als A. Vasnetsov, V. Vasnetsov, K. Korovin, de beeldhouwer S. Merkoelov, de zanger Fjodor Sjaljapin en andere vooraanstaande kunstenaars van de Moskouse theaters, de schrijvers M. Gorki, A. Serafimovitsj, Skitalets en anderen, de tijdschriftredacteuren P. Stroeve, N. Michajlov, D. Tichomirov en anderen.